حسن حیدرزادۀ سردرود
چکیده
ابن‌جوزی، مورّخ و خطیب حنبلی‌مذهب، که حدود ده سال قبل از تولّد مولانا وفات کرد، یکی از نویسندگان کثیرالتألیف ادبیّات عرب است. صفةالصّفوه، مشهورترین اثر او که تذکرهٔ عارفان است، منتخبی از حلیة‌الأولیاء قلمداد می‌شود. در این کتاب، ابن‌جوزی قصد داشته زندگینامهٔ صوفیانی را که کردارشان را موافق سنّت نبوی و سیرهٔ صحابه یافته جمع کند ...
بیشتر
ابن‌جوزی، مورّخ و خطیب حنبلی‌مذهب، که حدود ده سال قبل از تولّد مولانا وفات کرد، یکی از نویسندگان کثیرالتألیف ادبیّات عرب است. صفةالصّفوه، مشهورترین اثر او که تذکرهٔ عارفان است، منتخبی از حلیة‌الأولیاء قلمداد می‌شود. در این کتاب، ابن‌جوزی قصد داشته زندگینامهٔ صوفیانی را که کردارشان را موافق سنّت نبوی و سیرهٔ صحابه یافته جمع کند و حکایاتی از آنان را که بیانگر این منش باشد بیاورد. هرچند مولانا و ابن‌جوزی در اندیشه و روش زندگی متفاوت و گاه متضادند، در مثنوی چندین حکایت آمده که کاملاً شبیه روایت صفةالصّفوه است. این شباهت گاه بهحدّی زیاد می‌شود که حتّی واژگان مولانا عین واژگان روایت ابن‌جوزی و گاه ترجمهٔ لفظبهلفظ روایت صفةالصّفوه مینماید. در این مقاله چند حکایت بسیار شبیه مثنوی و صفةالصّفوه را بررسی کردهایم، تا گامی دیگر در راه مأخذشناسی جامع حکایات مثنوی برداشته شود و جنبهای دیگر از آثار مولانا روشن گردد؛ یافتههای این تحقیق میتواند دستمایۀ تحقیقات دیگر در حوزههای ادبیّات تطبیقی، بینامتنیّت، روایتشناسی و... شود.
